(مراقب ریشه های زندگیمان باشیم تا نسلمان پایدار بماند)

مفهوم سالمند وچگونگی بر خورد با آنها در جوامع امروزی

برای دیدن بر روی ادامه مطلب کلیک کنید

(کپی برداری بدون ذکر منبع پیگردقانونی دارد)

(مراقب ریشه های زندگیمان باشیم تا نسلمان پایدار بماند)

مفهوم سالمند وچگونگی بر خورد با آنها در جوامع امروزی

پدیده سالمندی که بخشی از روند حیات را در برمی گیرد شرایطی رابرای آدمی ایجاد می نماید که رفتارها و برخوردهای خاصی رادرپی دارد .در این میان ... نحوه برخورد افراد با ... سالمندان نیز متناسب با فرهنگ های جوامع مختلف ... شکل می گیرد. در برخی از فرهنگ ها ، افراد به مرور زمان از زندگی اجتماعی کناره ... می گیرند ودر برخی از اجتماعات دیگر افراد سالخورده به اجبار از خانواده طرد می گردد .در هر حال  پیری فرایندی است که متوقف نمی شود وتنها با داشتن زندگی سالم و مراقبت های ویژه می توان این ایام  را به دورانی مطلوب و لذت بخش و توأم با سلامتی تبدیل نمود. در دنیای امروز سلامت سالمندان یکی از مسائل و مشکلات بهداشتی در اکثر جوامع بشری به شمار می آید  و مقابله با آن نیازمند سیاست گذاری و برنامه ریزی های دقیق و صحیح است . اکثر کشور های در حال توسعه که برنامه فراگیر و مفید ی در این زمینه ندارند با مشکلات زیادی مواجه هستند چرا که سالمندان آن ها درسنین پیری نیازهای روحی وجسمی فراوانی دارند و مسائل روانی ناشی ازآن نیزتحولات بسیاری در روش زندگی این افراد  به وجود می آورد. در دوره سالمندی هرشخصی ممکن است به دلیل محدودیت های مربوط به تغییرات پیری وبرای برآورده ساختن  نیازهای اساسی زندگی خود به کمک دیگران نیاز داشته باشد. از جمله عوامل نگران کننده این دوران که سالمندان را تهدید می کند می توان به ترس از ورود به دوران باز نشستگی ووضعیت مالی نامناسب.... ،اضطراب  ودلهره  ... ناشی از تنها زندگی کردن  –نگرانی در خصوص طرد شدن و اقامت  در سرای سالمندان -عدم وجود  سازمان هاوموسسات حمایت کننده اجتماعی –کاهش توانایی ها وقوای جسمانی و وجود بیماری های مزمن و ناتوان کننده –مرگ اقوام، نزدیکان و افراد مورد علاقه و دوستان صمیمی اشاره کرد. در عین حال  سالمندان خصوصا افرادی که  بالای سال 60 دارند  سیستم ارزشی خود را به شکلی  تنظیم  کرده اند که با دنیای امروز کاملا متفاوت است. بسیاری از آنها دارای عقاید وارزش هایی هستند که برای بعضی  از جوانان اهمیت زیادی ندارد و لذا قبول این قضیه برای سالمندان مشکل است .به عنوان مثال بسیاری از سالمندان ارزش پس انداز و عدم حیف ومیل و قناعت را می دانند واستقلال اقتصادی برای این افراد مهم است به همین دلیل  زمانی که احتیاج به دریافت کمک از دیگران می کنند  دچار یک احساس شرم وخجالت می گردند .البته در میان اعضای خانواده هستند کسانی  که برای   احترام به سالمندان  وتبعیت از آنها اهمیت وارزش زیادی قائلند   ... ولی غالبا افراد  دیگر از دستورات وراهنمایی های آنها ... سرپیچی می نمایند . در این مواقع فرد سالمند از نظر روحی و روانی دچار تغییراتی همچون خشم, عصبانیت,احساس دوگانگی, افسردگی ,ترس, تند مزاجی, تنهایی, بی تفاوتی, بی علاقگی...می گردد و از نظر رفتاری نیز دچار عکس العمل هایی نظیر گریه کردن, کاهش انگیزه, بی قراری, گوشه گیری, کاهش خواب ,کاهش اشتها, احساس عدم سودمندی می شود....روانشناسان از این دوره به عنوان مرحله سوم عمر یاد کرده اند که افراد جامعه انسانی همگی به مرور آن را تجربه خواهند کرد لذا برنامه ریزی برای این دوران بسیار ضروری به نظر می رسد . در برخی از جوامع به دلیل پیشرفت های شگرف دانش پزشکی وبهداشت عمومی روند رشد جمعیت افراد سالمند در حال افزایش است وهمین امر.. باعث ایجاد انگیزه ومیل  به زندگی دراین قشر از جامعه گردیده است.با این روند... قشر سالمند در آینده یکی ازمهمترین گروههای اجتماعی وسیاسی کشورها خواهند شد ... که رفع نیاز های طبیعی آنان یکی از مسائل اساسی  به شمار می آید. سالمندان به عنوان بخشی از اعضای یکی جامعه  نیازمند توجه و صرف هزینه می باشند و حقوق آن ها باید به عنوان یکی از ارکان حقوق بشر مورد توجه قرار گیرد . در این راستا لازم است ....از عوارض  روحی و  روانی ناشی از عدم وجود سلامت و شادابی در سالمندان  ....جلوگیری شود . این وظیفه خطیر بر عهده  سازمان ها ونهادهای مربوط به سالمندان است لذا آن ها نباید... نسبت به حقوق انسانی و شهروندی سالمندان   فقط به دلیل پیری و کهولت سن  بی توجهی نمایند. به عنوان مثال عدم پرداخت سوبسید دولتی به مراکز نگهداری سالمندان تنها  بااین استدلال که فرد سالمند تا حد امکان در کنار خانواده قرار گیرد زمینه ...سوء استفاده و خشونت در خانواده نسبت به فرد سالمند را هموار می سازد و در این صورت سالمندان مجبور به تحمل شرایطی می گردند که شاید در شان آنها  نباشد نظیر احساس سر باری – عدم توجه به نیازهای درمانی و تفریحی -  به کار گماشته شدن درکارهای سخت بدنی و روحی (از قبیل نگهداری کودکان و افراد بیمار) ونیز  انجام کارهایی که با توانایی های این افراد تناسب ندارد.... با این اوصاف  هر کشوریا دولت ویا سازمان های ذیربط لازم است که جهت رفاه حال سالمندان و خانواده هایشان بخشی از هزینه های نگهداری آنان  را تقبل نمایند .واضح است که  با پوشش بیمه ای کامل....هزینه های درمانی این قشر از جامعه را تامین کرد .... و در جهت کاستن از هزینه های درمانی افراد سالمند گام  مؤثری برداشت  .در این زمینه می توان  سیستم ارجاع پزشک به صورت سرانه را طراحی نمود  که از سردرگمی و مراجعه مکرراین افراد به پزشکان مختلف و افزایش هزینه های درمانی آنها جلو گیری گردد. گزارشهای مراجع رسمی حاکی از آن است که از پنج میلیون جمعیت سالمند ایران، بیش از دو میلیون نفر نیازمند قرار گرفتن درزیر پوشش طرحهای حمایتی هستند و از این تعداد نیز  یک میلیون و ‪ ۵۰۰هزار نفر زیر خط فقر و در شرایط اقتصادی و روانی نابسامانی زندگی می‌کنند . تنها ‪ ۵۰۰هزار نفر از این تعداد  زیر پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) می باشند. در هر حال آن چه  کهمعلوم است برخورد با افراد سالمند و مواجه با  نیاز های آن ها در جوامع مختلف شکل و صورتی خاص دارد . دربرخی از جوامع سالمندان را به زوراز خانه  طرد می کنند ....مانند اقوام بدوی که به دلیل کوچ دائمی خود ، افراد معلول یا پیران از کارافتاده رابر اساس رسوم خود  از طایفه کنار می گذاشتند  . این نوع رفتار با سالمندان در بسیاری از اقوام ابتدائی و در مناطق مختلف جهان مشاهده می شود . مثلاٌ در قبیله یاکوت .... افراد کهنسالان را از خانه وکاشانه خود می راندند چنان که آنها می بایست برای امرار معاش خویش به تکدی گری و ولگردی بپردازند و یا به صورت برده ی فرزندان خویش به کارهای  بسیار سخت مبادرت نمایند  که گاه در این راه مورد ضرب و شتم نیز قرار ... می گرفتند.....درنقطه مقابل و در برخی دیگر از جوامع  نقش جدید ، سالمندان ، آنان را با دوره ای فعال و رضایت بخش از زندگی  روبرو می سازد ..... به عنوان مثال در چین برنامه های خاصی جهت حمایت از سالمندان به اجرا درآمده که   براساس آن  .... فرزندان و بچه هائی که از نظر سنی به مرحله بلوغ رسیده اند طبق قانون وظیفه دارند که از والدین خود حمایت و دستگیری نمایند و کوتاهی در این زمینه مستوجب جریمه و تنبیهات سختی  است .... همچنین در کشور ژاپن 670 مرکز رفاهی جهت سالمندان فعالیت دارد که یکی از آن ها  با نام Haringay حدود 610 نفر را تحت پوشش خدمات مراقبتهای طولانی مدت در منزل و 1250 نفر را تحت پوشش مشاوره ... قرار داده است .در این مرکز  مراقبتهای نیمه وقت و ساعتی وکوتاه مدت در جهت سپری شدن دوران نقاهت بیماریها در کنار خدمات تفریحی و کمکهای  توانبخشی و درمانی و بهداشتی در محل مؤسسه و یا در منزل افراد سالمند صورت می پذیرد . در این میان وظیفه حمل و نقل و سرو غذا در منزل یا کلوپ نهار برای سالمندانی که از هر گونه محدودیت  جسمی یا روانی رنج می برند  بر عهده این مراکز می باشد. به نظر می رسد این چنین مؤسساتی آمل مثبت و  اثر بخشی بالایی داشته و با توجه به اینکه کلیه خدمات قابل تصور جهت سالمند در این مراکز صورت می پذیرد دسترسی...یکجا به این خدمات برای سالمندان امکان پذیر است. در  کشورژاپن بیش از ‪ ۲۷میلیون نفر سالمند وجود دارد که این میزان بالاترین نسبت سالمندان در مقایسه با سایر کشورهای جهان است در این کشور همچنین ، با گذشت سالهای مدید از سن بازنشستگی از نیرو و مهارت و تجربه افراد کهنسال استفاده و بهره برداری بهینه شده .... و به رغم افزایش جمعیت ... و رشد روزافزون صنعت ،هنوز هم از نیروو توانایی  افراد سالمند در عرصه‌های گوناگون علم و فناوری بهره بر داری می گردد. میانگین سن امید به زندگی در ژاپن برای زنان ‪ ۸۵سال و برای مردان ‪ ۷۸سال عنوان شده و بازنشستگی در بدو ورود به سن میانسالی یعنی سن ‪ ۶۰سالگی از نظر ژاپنیها تقریبا یک امر محیر العقول به شمار می آید. ... در این کشور کمتر سالمندی است که نتواند  با حقوق و مستمری بازنشستگی دوران خوش سالمندی را به عافیت  بگذراند، ....و زمینه بازگشت سالمند به عرصه کار و فعالیت به راحتی فراهم است. در کشور ژاپن روز ‪ ۱۸سپتامبر مصادف با ‪ ۲۷شهریور روز "احترام به سالمند" نام گذاری شده  و این روز تعطیل ملی می باشد. در این روز هر فرد ‪ ۱۰۰ساله و یا بالاتر ازآن  ... یک نامه و جامی از نقره از مقامات مسئول دریافت می‌کند. واحدهای مرتبط با سلامت جامعه در ژاپن موظف به کنترل دائم و رایگان وضعیت جسمانی سالمندان هستند و آمار پژوهشگران نشان می‌دهد که به ندرت افراد سالمند در آن کشور درگیر فقر و مشکلات معیشتی می باشند. از دیگر کشورهایی که در رابطه با رفاه حال سالمندان گامهای موثری برداشته می توان به  کشور هلند اشاره کرد که  در آن  ... سیاست گذاری در خصوص سالمندان توسط وزارتخانه ی کشور- آموزش و پرورش – راه و ترابری  - مسکن –- امور اجتماعی و بهداشت و سلامت صورت می پذیرد . در این کشور سیاستها در جهت افزایش مشارکت اجتماعی است که البته  نظیر آن را   درکشورهایی نظیرکانادا و انگلستان نیز می توان جستجو کرد. در این کشور... کلیه خدمات... به سالمندان از قبیل ( رفاهی -تفریحی ونگهداری) در منزل و یا مراکز نگهداری تمام وقت یا نیمه وقت  ..... ) رایگان می باشد. در کشور آمریکا نیز با توجه به وضعیت  درآمد سالمندان بخشی از خدمات به آن ها توسط ارگان های   دولتی و بقیه  توسط  افراد  و بیمه ها تامین می گردد. ....نمونه دیگر ی از اقدامات حمایتی از سالمندان را در کشور فیلیپین می توان یافت.در این کشور... در سال 1989 ائتلافی خدماتی به نام کازه "case" برای سالمندان ، تاسیس شد تا شرایط رفاهی این قشر از جامعه  خصوصا در اجتماعات فقیر شهری بهبود یابد . این  گروه متشکل از سازمان های دولتی و غیردولتی و مردمی است که برای رفع نیازهای اقتصادی و اجتماعی سالمندان اقداماتی گوناگونی انجام می دهند ... برای کمک به این موسسه ،سازمان های بیمه گذار در این کشور موظفند  مقدار مشخصی هزینه به آن  پرداخت کنند. در کشورفیلیپین آسایشگاه تنها اختصاص به دسته ای از بیماریها نظیربیماریهای مزمن یالاعلاج دارد....و بقیه ی سالمندان به شکلی مطلوبی درمنازل و خانه های خود نگهداری می شوند.  البته                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                           در کشور ایران نیز  در سالهای پس از انقلاب اسلامی وهمزمان با رشد و توسعه عمومی و فرهنگی، ... اقداماتی برای پاسداشت شرایط سالمندان و بهبود وضعیت آنان صورت  گرفته که تشکیل"شورای ملی سالمندان"و اجرای طرح "توانمندسازی سالمند" و بزرگداشت روز"بازنشستگان" ازآن جمله اند ، اما به هیچ وجه... این اقدامات برای بهبود وضعیت سالمندان کافی به نظر نمی رسد . گر چه سن امید به زندگی در کشورایران نیز به ‪70سال افزایش یافته لیکن  هنوز هم بر اساس استاندارد سازمان بهداشت جهانی، مرگ افراد زیر ‪ 80سال، مرگ زودرسی برای سالمندان به شمار می آید و نخستین گام در پیشگیری از این مرگ و میرها ، بهبود شیوه زندگی سالم در دوره سالمندی است. متاسفانه در حال حاضر... ۲۶درصد از سالمندان کشور هیچ منبع درآمدی ندارند، افزون بر اینکه درآمد و مستمری بازنشستگی کفاف زندگی سالمندان را نمی‌دهد و فقر به یک موضوع جدی برای سالمندان تبدیل  شده است... میزان درآمد سالمندان در کشورما به طور متوسط زیر خط فقر و یا نزدیک خط فقر است و هیچ نهادی نیز در این خصوص مسوولیتی ندارد. در این میان   برای درآمد سالمندان ، بهداشت جسمی و بهداشت روانی آنان و نیز گذارندن اوقات فراغتشان نیز برنامه‌ریزی مدونی متصور نیست... حال سپردن افراد پیر وسالخورده به خانه سالمندان نیز مشکل دیگری است که این قشر از جامعه از آن رنج می برند  افراد سالمند ،علی رغم داشتن مشکلات مالی وجسمی تلاش می کنند در خانه های خود باقی بمانند .یک خانه بیش از یک سر پناه فیزیکی برای سالمند ، نمودی از استقلال وامنیت ویاد آور خاطرات زیادی است که اواز دوران جوانی خود به خاطر دارد .وجود یک محله ،نزدیک بودن به دوستان وآشنایان و ارتباط نزدیک با خویشان  برای سالمند بسیار مهم و ضروری است. احساس این افراد از محیط مثبت پیرامون خود باعث تعلق خاطر و وابستگی آن ها  به افراد خانواده می گردد و احساس امنیت را برایشان به ارمغان می آورد ،حال زمانی که فرد سالمند مجبور به ترک خانه وکاشانه خود شود و به جایی رود که در باره آن چیزی نمی داند ،فشارهای روحی و عاطفی ناشی از آن ....برای سالمند تهدید کننده وحتی مضمحل کننده است انتقال از جایی به جای دیگر وسکونت در یک محل غریب و کوچک کار مشکلی است ،به ویژه که در این محل جدید به دلیل کمبود جا ،عدم امکانات رفاهی ،برآورده نشدن نیاز های فردی و دوری از خانواده ،همچنین عدم دسترسی به تعلقات دوره حیات برای فرد سالمند بسیار دشوار وطاقت فرسا خواهد بود . دلیل بسیاری از این جابه جای ها و طرد شدن ها... به دلیل سوء استفاده مالی از سالمندان است  وپدر ومادرها غالبا به این دلیل از خانه وکاشانه خود دور می مانند ... که منابع مالی آن ها  توسط افراد  مورد اعتماد شان مورد تهدید قرار گیرد  ،.این گونه حوادث بیشتر زمانی  رخ می دهد که فرزندان ... سالمند پولی را... در قبال مراقبت ... از او دریافت می کنند و یا اینکه نهایتا با کنار گذاشتن و یا طرد کردن پدر ومادر پول وثروت آنان را به چنگ می آورند.... .